Social trials: sociale hulp bij dementie

Social Trial betekent letterlijk sociale proef. Het gaat om vierjarige proeven met de Sociale Benadering Dementie (SBD). Een nieuwe werkwijze, opgezet door hoogleraar dementie Anne-Mei The. The vindt de benadering van mensen met dementie te medisch. Ze wil meer aandacht voor de leefwereld van deze groep. Voor hun sociale en emotionele behoeften. Wie gezien en gehoord wordt, is het idee, voelt zich lekkerder en blijft langer fit. Mensen komen beter tot hun recht, en het scheelt kosten voor verpleeghuiszorg.

De proef is in 2018 gestart bij zorginstellingen in Amsterdam, Amstelveen, Den Bosch en Rotterdam. Amstelring is aangehaakt met Amstelring Wijkzorg en Amstelring Thuisbegeleiding in de gemeente Amstelveen en de gemeente Amsterdam. Onder de thuiswonende cliënten met dementie worden deelnemers gezocht. Zij worden gekoppeld aan een vaste vertrouwenspersoon - een gids. De gids helpt hen het normale leven zo lang mogelijk vol te houden. Met uitjes, gesprekken, theaterbezoek, het ophalen van herinneringen, het optekenen van verhalen.

De gidsen komen in dienst van de zorginstelling, maar worden gestuurd vanuit zogenoemde SB-teams. Dat zijn lokale teams met een kern van 4 tot 6 betaalde gidsen, die een schil van studenten en vrijwilligers om zich heen verzamelen. Samen staan zij deelnemers bij in hun zoektocht naar nieuwe wegen tot zingeving in een wereld die langzaam verbrokkelt.

SB-team Amstelveen

Ruben is een van de gidsen. Hij is sinds begin 2021 in dienst bij Amstelring voor het SB-team van Amstelveen, dat ongeveer dertig deelnemers telt. Voor hem is de proef een unieke kans om mee te kijken in de leefwereld van ouderen. Ruben heeft geen zorgachtergrond. Hij raakte als sociaal ontwerper bij de proef betrokken. Zijn expertise is het menselijk gedrag en de invloeden daarop.

‘De SB-teams zijn zo divers mogelijk samengesteld,’ vertelt hij, ‘zodat we zoveel mogelijk kennis kunnen bieden. Het gaat erom wat het best bij de deelnemer past en wat nodig is om een vangnet om hem of haar heen te bouwen. In ons team zit bijvoorbeeld een wijkverpleegkundige en een casemanager, maar ook een juridisch expert en iemand met een communicatie achtergrond.’

Zelf ziet Ruben zich als een soort vertaler tussen de deelnemer en diens omgeving. ‘Je moet soms de omgeving helpen te begrijpen wat er gebeurt. Een van mijn deelnemers belt bijvoorbeeld regelmatig bij de buren aan voor een praatje. Haar kinderen maken zich daar zorgen over. Wat zullen die buren denken! Ik ben naar de buren gegaan om de stemming te peilen. Ze bleken het geen van allen een probleem te vinden. Een buurvrouw was juist super blij dat ze iets betekenen kon.’

‘Misverstanden rond dementie zijn er nog genoeg,’ zegt Ruben. ‘Deelnemers hebben soms meer last van hun omgeving dan van hun kwaal. Zo is er een mevrouw van wie bekend is dat ze de diagnose heeft, die laatst op straat wandelde en toen werd aangesproken. “Kan ik u helpen, wilt u naar huis?” Goed bedoeld, maar zij werd er totaal treurig van. Ze had het gevoel niet meer voor vol te worden aangezien. Dat is het gevaar van het label dementie.’

Luisteren, observeren, een beeld vormen

Wat Ruben doet wanneer hij als gids aan iemand gekoppeld wordt? ‘Eerst luisteren, observeren, een beeld vormen. Je gaat eens wandelen, of naar een winkel. Misschien zie je op straat wie de persoon kent en hoe de interactie is. Thuis probeer je eventuele knelpunten in kaart te krijgen. Hoe voelen mantelzorgers zich, en waar zit de ruimte? Wordt een partner er bijvoorbeeld dol van om 10 keer dezelfde vraag te krijgen? Dan zou je kunnen kijken naar hulpmiddelen.’

‘In het algemeen probeer je mensen niet te overladen met oplossingen,’ zegt Ruben, ‘maar vooral zelf te laten vertellen. We bespreken de ontwikkelingen binnen het team en kijken wat we in kunnen zetten aan extra hulp of activiteiten.'

Of de Sociale Benadering Dementie toekomst heeft en over enkele jaren als landelijke werkwijze zal worden voortgezet? Aenne Werner, projectleider bij Amstelring Wijkzorg, hoopt het van harte. ‘Er zal nog een hoop gediscussieerd worden,’ zegt ze, ‘ook als het gaat om samenwerking tussen huisartsen, SB-team en wijkzorg. Maar dat hulptroepen voor mensen met dementie keihard nodig zijn, staat wel vast. Onze wijkzorg verpleegkundigen zien zoveel cliënten die slecht in hun vel zitten en opstandig zijn, maar voor wie ze weinig kunnen doen omdat domweg de tijd ontbreekt. Dat gaat ons vreselijk aan het hart.’

Ook casemanager dementie Manja Bunschoten van Amstelring Wijkzorg Amstelveen Noord weet waar dit over gaat. Hoe vaak ze ook meeging naar kaartclubs of zelfs in haar eigen tijd ging zitten bellen voor een praatje, ze zag in haar lange carrière een hoop levens nodeloos snel vervagen. ‘Met een vaste structuur en regelmaat kun je heel veel doen,’ zegt ze, ‘maar vaak zie je mensen toch wegzakken door gebrek aan stimulatie. Dat is pijnlijk, zeker als je weet dat er nog plezier en kracht in deze mensen schuilt. Wat mij betreft wordt dus volop ingezet op deze nieuwe samenwerking om fysieke en sociale zorg dichter bij elkaar te brengen. Hoe meer aandacht voor deze mensen, hoe beter.’

Woont u thuis met (beginnende) dementie en heeft u hulp nodig, een zinvolle dagbesteding of een tijdelijk logeeradres? Lees hier verder:

• Wijkzorg bij dementie 
• Dagbesteding bij dementie
• Tijdelijk verblijf bij lichte dementie